Kościół katolicki w Kargowej


Budynek kościoła katolickiego istnieje w Kargowej (Unruhstadt/Karge) stosunkowo od niedawna. W 1902 roku zbudowano w zachodniej części miasta prowizoryczny budynek kościoła. Był to kościół filialny, podlegający wówczas parafii katolickiej w Kopanicy. Parafia ta ma kilkusetletnią historię. Utworzona została 21.08.1408r. przez biskupa Wojciecha II Jastrzębca (1362-1436, biskup 1399-1412, Arcybiskup Gniezna i Prymas Polski 1423-1436) na zarządzenie króla Władysława Jagiełły. Do parafii kopanickiej należały też przyległe wioski (Wielka Wieś, Mała Wieś, Jaromierz, Chwalim i Wąchabno). Duszpasterzem w Kopanicy w latach 1458-1459 był Andrzej z Opalenicy, późniejszy sufragan gnieźnieński.

Do czasów powstania miasta Unruhstadt, Kopanica była ważnym centrum zarządzania w tym rejonie. Od samego początku powstania Unruhstadt, daje się jednak zauważyć rosnącą rywalizację pomiędzy tymi miejscowościami. Kopanica była od dawna miejscowością obronną z siedzibą kasztelana. U schyłku średniowiecza straciła na znaczeniu, jako że i urząd kanclerza stracił wtedy na znaczeniu. Dla miejscowej arystokracji urząd ten był jednak nadal godny uwagi, gdyż dawał możliwość uzyskania mandatu sejmowego albo senatorskiego. Swoje militarne znaczenie utraciła Kopanica za panowania króla Kazimierza III Wielkiego, który ze swoimi śląskimi, piastowskimi krewnymi zawarł układ (Pokój Poznański z 12.03.1337r. zawarty między Kazimierzem Wielkim a królem czeskim Johannem von Luxemburg). Układ ten regulował granice między Czechami a Polską, a król Kazimierz Wielki tym układem rezygnował z księstw śląskich. Było to mądre posunięcie naszego króla, gdyż układ ten utworzył najtrwalszą granicę średniowiecza i wczesnych czasów nowożytnych. Granica ta przetrwała do II rozbioru Polski (1793r.).

Według Pawła Jasienicy „Polska Piastów” str. 22 – Kazimierz Wielki został za swoje „grzeszne życie” przez krakowskiego zarządcę katedralnego Marcina Baryczkę, obłożony klątwą. Ten odważny duchowny został na rozkaz króla osadzony w więzieniu i utopiony potem w Wiśle. Papież po pewnym czasie zdjął klątwę z króla, który w akcie pokuty musiał wybudować 6 kościołów. Jeden między innymi w Kopanicy.

Parafia kopanicka podlegała biskupstwu poznańskiemu. Coraz częstsze osiedlanie się na tych terenach prześladowanych na zachodzie protestantów, jak również znaczne zmniejszenie, przez wojnę i zarazę, liczby ludności katolickiej sprawiło, że Kopanica zatraciła swój czysto katolicki charakter. Żyła tu znaczna liczba protestantów. Sam kasztelan przyjął wiarę protestancką stając się protagonistą zachodzących na tych terenach zmian. W czasach kontrreformacji zmuszono go do powrotu na wiarę katolicką. W ten sposób ludność protestancka straciła swojego patrona. Nie zmieniło to jednak nic w sprawach wiary – większość ludności pozostała ewangelicka. Kościół katolicki zyskał tylko tyle, że drogą administracyjną odzyskał swój budynek kościelny.

W czasach Cesarstwa Niemieckiego, od 1871 roku zaobserwować można szczególne zjawisko, które zmieniło w sposób zasadniczy stosunki między protestantami i katolikami. Industrializacja Niemiec szczególnie jej zachodnich terenów, wywołała ogromne zapotrzebowanie na siłę roboczą. Spowodowało to emigrację znacznej liczby niemieckiej młodzieży rolniczej, która na tzw. „saksach” szukała swojej szansy i lepszego życia. Zjawisko to miało miejsce również wśród polskiej młodzieży, jednakże w znacznie mniejszym zakresie. Większość z nich wolała zostać w swoim kulturowym i nacjonalnym kręgu, zajmując miejsca pracy opuszczone przez Niemców. Spowodowało to, że w wielu małych miasteczkach na krańcach prowincji poznańskiej, pojawiła się znaczna liczba katolików.

Również w Unruhstadt, w którym pierwotnie mieszkali tylko luteranie i Żydzi znalazła się duża liczba katolików, którym droga do małego kościoła w Kopanicy była zbyt daleka.

Tak właśnie było też z Kargową (Unruhstadt). Katolicy tego miasta nie chcieli już uczęszczać do kościoła w Kopanicy.

Dlatego w 1903r. zbudowano w zachodniej części miasta Unruhstadt kaplicę, która podlegała proboszczowi z Kopanicy. (dzisiaj ul. Marchlewskiego 43). Kaplica ta podczas walk w 1919r. została uszkodzona i musiała być odremontowana. Gdy w 1932r. kaplica ta już nie wystarczała, rozbudowano ją i powstał kościół.

Nowe stosunki polityczne po 1919 roku, wytyczenie nowej granicy, która przechodziła w bliskim sąsiedztwie Unruhstadt, pociągnęła za sobą również zmianę organizacji kościelnej. Władze świeckie – szczególnie w okresie nacjonalizmu – dbały o to, aby granice państwowe pokrywały się z kościelnymi.

Z pozostałych – pod władzą Niemiec – zachodnich terenów Arcybiskupstwa Poznańsko- Gnieźnieńskiego i części biskupstwa Chełmna (Kulm) – powstała Delegatura Arcybiskupia Tuczno (Tütz) pod zarządem wikariusza generalnego z Poznania Roberta Weimanna (1870 –1925).

W dniu 1.05.1923 r. została ta Delegatura zamieniona w Administrację Apostolską Tütz, przez co prałat tej Administracji przestał podlegać jurysdykcji Arcybiskupstwa Poznańsko – Gnieźnieńskiego lub też biskupstwa Kulm. W 1927r. przeniesiono siedzibę tej Administracji z Tütz do Schneidemühl (Piła). W innych punktach statutu nie zmieniło się jednakże nic. Administracja pozostała samodzielnym prowizorium. Chciano to wielokrotnie zmienić. Próbowano Administrację podporządkować biskupstwom w Szczecinie lub Wrocławiu. Na przeszkodzie jednakże stanęły postanowienia Traktatu Wersalskiego. Znaleziono jednak inne wyjście. Na mocy konkordatu między Prusami a Watykanem 14.06.1929r., zamieniono Administrację w Praelaturę Nullius, czyli Wolną Prałaturę. Jest to szczególna jednostka organizacyjna kościoła, tzw. niby diecezja. Zarządzający tą diecezją jest równy w uprawnieniach biskupowi diecezjalnemu – jest ustawodawcą, sędzią i zarządzającym. Może powoływać wikariusza generalnego, bierze czynny udział w konferencjach biskupich i jest sufraganem metropolity. Tym samym Praelatura Nullius administracyjnie nie podlegała już rzymskiej kurii. Temu szczególnemu tworowi organizacji kościelnej, podlegał też kościół filialny w Unruhstadt, który otrzymał teraz swoją samodzielność.

Prałat Weimar powołał w 1921 r. Maksymiliana Wdowczyka na proboszcza nowej wspólnoty, powierzonej św. Wojciechowi, który był pierwszym narodowym świętym Polaków. Przybył do Polski z Pragi, aby nawracać pogan na wiarę chrześcijańską. Został zamordowany w Prusach w 997 r.

Parafia została oficjalnie zorganizowana 27.03.1923 r. Należały do niej miasto Unruhstadt i przyległe wioski – Kargowa (Karge, oddalone o 0,3km), Chwalim (2 km), Wielka Wieś (Großdorf – 4 km), Stary Jaromierz (Alt Jaromierz Hauland – 5 km), Nowy Jaromierz (Neu Jaromierz Hauland – 7 km), Obra Dolna (Alt Obra Hauland – 7 km), Stare i Nowe Uście (Alt und Neu Tepperbuden – 14 km) i Wilcze (Wilze – 14 km).

Po roku 1945 parafia została na nowo zorganizowana i dzisiaj należą do niej: Kargowa, Chwalim, Jaromierz Nowy, Jaromierz Stary, Karszyn, Linie, Obra Dolna, Siadcza, Susłów i Wielka Wieś. Wilcze należy dzisiaj do parafii Ciosaniec a Uście do Kolska.

Praelaturia Nullius w Schneidemühl (Piła) została w 1945 roku zniesiona.

Należy nadmienić, że w 1939 roku prałat dr Franz Hartz (1882 – 1953, był prałatem od 1931r.), próbował Praelaturię Nullius włączyć do Arcybiskupstwa Poznańskiego. Nie otrzymał jednak na to zgody ówczesnych, nazistowskich władz. Dr Franz Hartz i pozostały kler niemiecki opuścił w 1945r. przygraniczne tereny.Również biskup Maksymilian Kaller (1880-1947), ewakuował się w roku 1945. Wrócił jednak na krótko na te tereny. Został przez władze polskie wysiedlony, za co papież Pius XII nadał mu miano pierwszego biskupa wypędzonych.

Po 1945r. utworzono na Ziemiach Odzyskanych Wielką Administraturę Ziem Zachodnich, której podlegała też Kargowa. Obecnie Kargowa przynależy do Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej.

Zmieniła się też przynależność do Dekanatu. Do 1945r. Kargowa (Unruhstad) przynależała do Dekanatu Babimost (Bomst). Temu Dekanatowi podlegały też: Brójce (Brätz), Dąbrówka Wielkopolska (Groß Damer), Koźminek (Koschmin), Kosieczyn (Kuschten), Chociżewko (Kutschkau), Nowe Kramsko (Neu Kramzig), i Trzciel (Tirschtiegel).

Dzisiaj Kargowa należy do Dekanatu Sulechów.

Mały, niewiele znaczący kościół w Kargowej zyskał teraz na znaczeniu. Kiedyś był kościołem filialnym, dzisiaj sam ma kościoły filialne. Kościół ewangelicki z Kargowej (Unruhstadt) mający znacznie bogatszą historię niż kościół katolicki, pozostał Domem Bożym. Jest teraz kościołem katolickim pod wezwaniem św. Maksymiliana Marii Kolbe. Również kościół ewangelicki w Karszynie (Karschin) i kaplica w Obrze Dolnej i Wielkiej Wsi podlegają kościołowi w Kargowej. Z tego powodu jest w Kargowej nie jeden duchowny lecz trzech – proboszcz i dwóch wikarych. Proboszcz ks. mgr Jan Zdziarski miał dwóch wikarych ks. mgr Dariusza Chmista i Stanisława Rejmoniaka – kapelana Wielkiej Wsi.

W sierpniu 2004 objął parafię nowy proboszcz ks. dr Jan Szulc.

W 1932r. jak już wspominałem, kaplica została rozbudowana. Dobudowano również wieżę. W 1934r. gmina katolicka liczyła 565 dusz.

Księgi kościelne prowadziło się w Unruhstadt od 1.02. 1921. do 1945r. w języku niemieckim, teraz w języku polskim.

Pisanie kroniki kościelnej rozpoczęto dopiero w 1945 r.

Księża katoliccy w Unruhstadt / Kargowej

Wdowczyk, Maximilian
(1921-1941)
*4.3.1891 G³ogów, … 8.6.1966 w Maria Linden ko³o Koloni, wyświęcony 1.3.1914 w Poznaniu, wikary w Obornikach, Miedzychodzie i Rogoźnie w dniu 1.2.1921
mianowany proboszczem w Unruhstadt/ Kargowej: 1941 – 1945 w obozie koncentracjynym Dachau.
Scherer, Johann
(1941-1946)
*19.5.1906 Lichtenhagen, … 21.3.1964 w Dresden, wyświęcony 5.4.1933 Fulda, wikary w Wschowie, proboszcz w Unruhstadt/Kargowej od 1.5.1941.
W listopadzie 1946r transportem wysiedlony na Zachód, polski ksiądz Jan Walter i liczni mieszkańcy prosili go o pozostanie w Polsce;
ks. Jan Walter
(1946-1948)
od dnia 1.2.1946
Ks. Jan Meger
(1948-1968)
od dnia 13.2.1948
ks. Piotr Olender,
(1967-1975)
ks. mgr Jan Zdziarski,
(1975- 2004 )
od dnia 19.9.1975
Ks.dr Jan Szulc
(2004 –

Wikarzy

ks. Henryk Mulawski
ks. Jan Kozłowski
ks. Dulny
ks. Andrzej Fiołka
ks. Dariusz Chmist

Stefan Petriuk

e-mail: Petriuk@t-online.de

wyciąg z książki “Unrugowa i Kargowa”