Mamy ósmego Honorowego Obywatela Kargowej


19 października 2022 | Aktualności

Powiększył się poczet Honorowych Obywateli Kargowej

17 października 2022 r. w Bibliotece Publicznej w Kargowej odbyła się uroczysta sesja Rady Miejskiej, podczas której Burmistrz Kargowej Jerzy Fabiś wręczył na ręce Profesora Michała Kobusiewicza akt nadania Honorowego Obywatela Gminy Kargowa oraz okolicznościowy medal. Uchwała o nadaniu tytułu została podjęta jeszcze w 2020 r., ale ze względu na obostrzenia epidemiczne sesja nie mogła odbyć się w tamtym czasie. W uroczystości uczestniczyli także najbliżsi współpracownicy Pana Profesora.

Prof. Michał Kobusiewicz związany jest z Kargową od ponad 40 lat czyli od czasu kiedy zaczął  nadzorować prace wykopaliskowe na terenie naszej Gminy. Efektem prac archeologicznych w okolicach Kargowej jest wydana książka pt.: „Region Wojnowo. Arkadia łowców i zbieraczy.”

Przypomnijmy charakterystykę osoby Prof. Michała Kobusiewicza.

 Profesor dr hab. Michał Kobusiewicz, światowej klasy archeolog i prahistoryk, specjalizujący się w najstarszych okresach pradziejów – epoce kamienia. Wybitny znawca  technologii produkcji narzędzi kamiennych oraz życia społeczności pradziejowych. Swoje badania prowadził w Polsce, Niemczech, Francji, Libanie,  Afryce (Egipt, Sudan, Botswana, Tanzania) i USA. Początkowo zawodowo związany z Muzeum Archeologicznym w Poznaniu, gdzie został zatrudniony w 1959 jeszcze jako student. Studia na Uniwersytecie im Adama Mickiewicza w Poznaniu ukończył w 1962 obroną pracy magisterskiej pt. „Stanowisko z końca paleolitu i początków mezolitu z Poznania Starołęki”.

Od 1965 roku do formalnego przejścia na emeryturę w 2009 roku, związany zawodowo z Instytutem Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk (dawniej IHKM PAN). Tam przechodził kolejne etapy kariery naukowej (doktorat na podstawie rozprawy pt. „Paleolit schyłkowy i mezolit w środkowo-zachodniej części Niziny Wielkopolskiej”- 1968, habilitacja w oparciu o rozprawę pt. „Pradzieje północn-wschodniej Afryki między 16 a 5 tysiącleciem p.n.e.”- 1975, profesor nauk humanistycznych- tytuł nadany przez Prezydenta RP w 1992) i w którym przez blisko 30 lat (od 1982 do 2010 roku) kierował jego Poznańskim Oddziałem. Jednocześnie Profesor Michał Kobusiewicz był wieloletnim wykładowcom na Uniwersytecie Poznańskim i Uniwersytecie im Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz profesorem Centre National de la Recherche Scientifique w Paryżu.

Pod jego opieką powstało kilkadziesiąt prac magisterskich i dysertacji doktorskich, a wśród jego uczniów jest dziś kilku profesorów. Przez lata brał udział w pracach amerykańsko-polskiej  misji badawczej Combined Pregistoric Expedition- największej i najdłużej działającej na świecie ekspedycji prehistorycznej, skupiającej interdyscyplinarny zespół naukowców z wielu państw, działającej na terenie Egiptu, Sudanu i Etiopii (przez ostatnich 4 lat przed przejściem na emeryturę kierował tą misją). Profesor Kobusiewicz jest autorem i współautorem ponad 200 publikacji naukowych, w tym kilku monografii książkowych, licznych artykułów (głównie w językach konferencyjnych) oraz prac popularno naukowych (m. in. „500 tysięcy najtrudniejszych lat”, „ Ludy łowiecko-zbierackie północno-zachodniej Polski”, „Pradzieje Wielkopolski”, „Region Wojnowo. Arkadia łowców i zbieraczy”,  „A Comparative Study of Prehistoric Foragers in Europe and North America. Cultural Response to the End of the Ice Age”, „Gebel Ramlah. Final Neolithic Cemeteries from the Western Desert of Egypt”, „The Production, Use and Importance of Flint Tools in the Archaic Period and the Old Kingdom of Egypt”.

W ciągu ponad 60 lat pracy zawodowej, Profesor Michał Kobusiewicz, prowadził badania naukowe w  wielu miejscach  Polski i Świata. Ale miejscem, z którym związał się szczególnie i któremu jest nieprzerwanie wierny od  ponad 50 lat są tereny położone nad Obrą, na terenie dzisiejszej gminy Kargowa. Tu po wcześniejszej kwerendzie w archiwach Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, wyposażony w archiwalną mapę  niemieckiego  archeologa amatora Otto Dobrinta (przedwojennego nauczyciela z Wielkiej Wsi), pozyskaną w Muzeum w Poczdamie, rozpoczął latem 1968 roku swoją przygodę naukową na tym terenie od badań powierzchniowych w Wojnowie. Jak pisał w swoich wspomnieniach (Kobusiewicz 2019):

Zamieszkaliśmy w wielkiej stodole u jednego z gospodarzy. Spaliśmy na sianie. Rano, jeszcze oszołomieni aromatem siana, wychodziliśmy na zewnątrz i gotowaliśmy na kuchence spirytusowej wodę na herbatę i gotowaliśmy jajka. Potem ruszaliśmy w teren.
O używaniu samochodu do badań wówczas nikomu się nie śniło… Środkami lokomocji były motocykle i autostop. Już pierwszego dnia po przyjeździe znaleźliśmy krzemienie przy płocie ogrodu pani Janeczkowej. Dzięki podjętym regularnym badaniom okazało się, że jest to bardzo bogate stanowisko późno paleolityczne. Przez dziesięć dni udało się zidentyfikować sporo stanowisk.

  W 1969 podjęte zostały już regularne badania wykopaliskowe na wielofazowym stanowisku w Smolnie Wielkim. W ciągu następnych 20 lat niemal rokrocznie Profesor Michał Kobusiewicz prowadził regularne badania na kilkunastu stanowiskach archeologicznych w tym regionie: w Smolnie Wielkim, Linach, Wojnowie, Chwalimiu, Kargowej. 

Na szczególną uwagę zasługuje systematyczne przebadanie i opublikowanie pierwszego na ziemiach Polski stanowiska  tzw. kultury hamburskiej- pierwszych osadników na Niżu Polski po wycofaniu się lądolodu w Linach, a później kolejnego w Wojnowie.
Na podstawie badań wykopaliskowych opisał i wyróżnił tzw. grupę Wojnowską, a potem szerzej  tzw. Region Wojnowo. Rozszerzenie i pogłębienie badań nad najstarszymi okresami pradziejów umożliwiła wieloletnia współpraca z profesorem Johnem Bowerem z Iowa State University (USA) obejmująca wspólne badania terenowe (w okolicach Kargowej oraz w stanie Iowa) i studia porównawcze nad rozwojem społeczności zbieracko-łowieckich niżowej strefy środkowej Europy i środkowozachodniej części Stanów Zjednoczonych. Po kilkunastoletniej przerwie wypełnionej głównie pracą nad pozyskanymi wcześniej materiałami źródłowymi
i przygotowaniem licznych publikacji, powrócił Profesor Kobusiewicz wraz z zespołem swoich współpracowników do badań terenowych na przełomie 1 i 2 dekady obecnego stulecia. Zapoczątkowały je badania obozowisk mezolitycznych myśliwych w Wojnowie i Smolnie Wielkim. Kolejnym etapem był powrót z badaniami sondażowymi na większość  badanych wcześniej stanowisk, których celem było zastosowanie najnowszych  interdyscyplinarnych technik i metod badawczych, które w znacznym stopniu poszerzyły  wcześniejszą wiedzę o życiu prehistorycznych mieszkańców regionu Wojnowo.

W ostatniej wielkiej syntezie, przygotowanej przez zespół badaczy pod kierunkiem Pana Profesora Kobusiewicza i ogromnym wsparciu lokalnych samorządów i stowarzyszenia  Region Kozła, pisał tak:

         „Wielkie bogactwo i ilość odkrywanych i badanych stanowisk zamieszkiwanych przez łowiecko zbieracką ludność późno paleolityczną, mezolityczną i para neolityczną
w stosunkowo niewielkim skupieniu rzuca się w oczy. Spowodowało to nadanie tym terenom nazwy Region Wojnowo, który zakorzenił się w literaturze. W prezentowanej tu monografii staramy się wyjaśnić powody tego zjawiska. Wiemy, że region ten słusznie został nazwany „Arkadią łowców i zbieraczy”

W ciągu tych ostatnich 50 lat pracy Profesora Kobusiewicza powstało kilkadziesiąt publikacji, a dzięki takim pracom jak wspomniane wcześniej monografie (500 tysięcy najtrudniejszych lat”, „Ludy łowiecko-zbierackie północno-zachodniej Polski”, „Pradzieje Wielkopolski”, „ Region Wojnowo. Arkadia łowców I zbieraczy”,  „A Comparative Study
of Prehistoric Foragers in Europe and North America”, “Cultural Response to the End of the Ice Age”)oraz   Chwalim. Subboreal Hunter-Gatherers of the Polish Plain”, „Late Palaeolithic Site at Wojnowo, Zielona Góra Voievodship”;  „Die Wojnowo Region- das Jäger Sammler Paradies”  i szeregu jeszcze innych, nazwy miejscowości Wojnowo, Chwalim, Smolno Wielkie, Liny, Kargowa, Wielka Wieś na trwałe weszły do naukowej i popularnonaukowej literatury nie tylko w Polsce, ale i w świecie.

Profesor Michał Kobusiewicz przez ponad czterdzieści lat prowadził intensywne badania archeologiczne w tak zwanym Regionie Wojnowa. Region ten otrzymał nazwę od miejscowości Wojnowo, w pobliżu której odkryto i przebadano najliczniejsze i najciekawsze stanowiska datowane na najstarsze okresy prahistorii – paleolit i mezolit. Dzięki współpracy ze znanymi archeologami oraz specjalistami z nauk przyrodniczych, traseologii, analizy radiowęglowej i tefrochronologii udało się w dużej mierze odtworzyć rozwój kulturowy społeczności łowiecko – zbierackich Regionu Wojnowa, które pojawiły się tu po ustąpieniu zlodowacenia i działały z przerwami przez okres ośmiu tysięcy lat.  Prowadzone badania pozwoliły też w pewnym stopniu odpowiedzieć na pytanie, co było powodem tak intensywnego osadnictwa w najstarszych okresach pradziejów w regionie Wojnowa, że w pełni zasłużył on na nazwę Arkadii łowców i zbieraczy.

Profesor Michał Kobusiewicz dbał  zawsze o popularyzację wyników swoich badań nie tylko dla szerokiego kręgu odbiorców, ale przede wszystkim wśród lokalnej społeczności.
W ciągu kilkudziesięciu lat liczne były jego prelekcje dla dzieci, młodzieży i dorosłych mieszkańców gminy Kargowa, dotyczące najdawniejszych dziejów tego regionu. Udzielał również wywiadów dla lokalnych gazet oraz czasopism i periodyków związanych z Regionem Kozła. Profesor był też współautorem publikacji popularno – naukowej poświęconej  pradziejom i wczesnej historii Kargowej i okolic, a także brał czynny udział w warsztatach zorganizowanych przy okazji polsko-niemieckich spotkaniach z archeologią w ramach współpracy pomiędzy gminami  Kargowa i Schulzendorf.       

         Lata pracy w okolicach Kargowej zaowocowały licznymi kontaktami z lokalnymi mieszkańcami. W czasie prywatnych i służbowych wizyt obowiązkowym punktem jest krótka przechadzka po kargowskim rynku, spacery po łąkach i lasach Wojnowa i Smolna Wielkiego. Nie zapomina też o licznych znajomych, przyjaciołach i dawnych pracownikach mieszkających dziś w Chwalimiu, Wielkiej Wsi, Wojnowie, Linach, Kargowej. Mieszkańcy okolicznych wsi udzielali archeologom pomocy w pracach ziemnych. Strażacy niejednokrotnie użyczali motopompy do wypompowania wody z odkrywek. Swojemu przywiązaniu do swojej „Małej Ojczyzny” i jej mieszkańców dał wielokrotnie  wyraz na kartach swoich wspomnień („Moje wspomnienia, z archeologią w tle”), które ukazały się jesienią 2019 roku.

Zarówno doskonała znajomość przedmiotu badań jak i osobowość Profesora Kobusiewicza była zawsze magnesem dla licznych kolegów i współpracowników. Przez ekspedycje archeologiczne Profesora Kobusiewicza w Regionie Wojnowo przewinęło się spore grono dziś wybitnych polskich i światowych  naukowców – archeologów, geografów, przyrodników, profesorów Uniwersytetów Jagiellońskiego, Warszawskiego, Poznańskiego, Polskiej Akademii Nauk, a także uniwersytetów w Stanach Zjednoczonych, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Belgii. Profesor zawsze dbał, aby jego goście nie koncentrowali się wyłącznie na archeologii, ale w wolnych chwilach był dla nich przewodnikiem po okolicznych miejscowościach, zapoznawał z historią regionu, jego przyrodą i mieszkańcami. Wielu z nich do dziś w rozmowach i publikacjach z sentymentem wspomina te tereny.  Także w trakcie organizowanych w Poznaniu konferencji naukowych czy staży naukowych, zawsze obowiązkowym punktem była wizyta w Kargowej i na stanowiskach regionu. Również swoich licznych prywatnych gości z kraju i zagranicy zawsze przywozi do swojej „małej ojczyzny”.